Spis treści
Słoń w Indiach jest uznawany za świętość. Ważnym bóstwem w tamtym kręgu kulturowym jest Ganeśa – uroczy, mądry i sprytny bóg z głową słonia. Jest to charakterystyczna, łagodna i brzuchata postać z życzliwym uśmiechem. Posiada kilka rąk, w których trzyma atrybuty władzy oraz kilka okrągłych, indyjskich słodyczy. Tradycyjnie jest czczony przed każdym większym przedsięwzięciem. Poznaj bliżej historię Ganeśy.
W jaki sposób Ganeśa pojawił się na świecie?
Połączenie głowy słonia z ludzkim ciałem tłumaczy mit o przyjściu Ganeśy na świat. Jedną z bardziej znanych opowieści na temat jego narodzin jest historia, w której bogini Parwati własnoręcznie go ulepiła. Następnie tchnęła w niego życie, aby stał się strażnikiem jej łaźni. Gdy Śiwa – małżonek Parwati – chciał wejść od pomieszczenia, odkrył ze złością, że mały, obcy chłopiec z uporem broni do niego dostępu. Wściekły Śiwa ukarał nieposłusznego młodzieńca, ścinając mu głowę. Roztrzęsiona Parwati, kiedy to zobaczyła, uprosiła męża o przywrócenie dziecka do życia. Chłopiec otrzymał głowę pierwszego napotkanego zwierzęcia – słonia.
Kto powinien prosić go o wstawiennictwo?
Podobizny Ganeśy można dostrzec w wielu miejscach w Indiach. Hindusi wierzą, że radosna postać pół-słonia, pół-człowieka ma dar zsyłania weny. Jest to bóg odpowiedzialny za usuwanie wszelkich przeszkód oraz różnych trudności w drodze do celu. Dlatego przywoływany jest w każdej sytuacji, kiedy ktoś podejmuje się nowego wyzwania czy dzieła.
Ganeśa cieszy się popularnością w kręgu bankierów, kupców i handlarzy, ponieważ przypisuje mu się umiejętność czuwania nad pomyślnym załatwianiem interesów. Jest patronem intelektualistów, uczonych, szkół oraz nauki. Jest także opiekunem skrybów, autorów, ksiąg, sztuk pięknych i liter. Uznaje się go za boga obfitości oraz dobrobytu, jest uosobieniem witalności oraz żywotności.
Jaki jest Ganeśa?
Ganeśa przedstawiany jest jako mężczyzna z wielkim brzuchem, posiadający cztery ręce, który został obdarzony cechami słonia – siłą fizyczną oraz mądrością. Prawą ręką wykonuje gest pozdrowienia, czasem jest ukazywany z biczem lub lotosem. Może również siedzieć w tym kwiecie lub znajdować się na wyściełanym tronie. Atrybutami tego boga są przede wszystkim: księga, indyjskie słodycze, topór, trąbka oraz kieł.
Ganeśa – symbolika
Słoniowa głowa nawiązuje do ogromnej mądrości, trąba wskazuje na to, że potrafi odróżnić dobro i zło, natomiast uszy umożliwiają wsłuchanie się z należytą uwagą w słowa, jakimi zwraca się każdy jego wyznawca. Przypisuje mu się ogromne łakomstwo, co można powiązać z jego wyglądem. Cechą charakterystyczną jest wydatny brzuch, symbolizujący dobrobyt, pomyślność oraz potężną siłę wewnętrzną. Kolejnym znakiem rozpoznawczym jest księga, odnosząca się do mądrości. Jego atrybutami są także: miseczka wypełniona ladu – słodkimi kulkami z cukru i mąki ryżowej oraz topór, podkreślający konieczność przecięcia zobowiązań i więzi hamujących drogę do wyższych celów. Topór i trąbka są uznawane także za symbole falliczne, które określają potęgę twórczą.
Trzy najpopularniejsze wytłumaczenia złamanego kła odnoszą się do tego, że Ganeśa:
- wykorzystał go, aby rzucić w księżyc, który był świadkiem jego upadku z wierzchowca,
- stracił go w bitwie, podczas której strzegł swojego ojca,
- spisał za jego pomocą jeden z dwóch głównych hinduistycznych poematów epickich.
Ganeśa jako wierzchowca wykorzystuje niewielkiego szczura – takie zestawienie jest odbierane jako szacunek do słabszych i bezbronnych. Poruszanie się na szczurze może być interpretowane jako zdolność do pokonywania wszystkiego, co stoi na drodze do celu. Ganeśa z charakteru jest złośliwy i gwałtowny, jednak da się go w prosty sposób przebłagać. Po prośbie staje się pomocny i przede wszystkim nastawiony pozytywnie do swoich wyznawców, okazując im dobroć i szczodrość.
Jak upamiętniany jest Ganeśa?
Najbardziej popularnym świętem, które obchodzi się na cześć hinduistycznego boga jest Ganeśćaturthi. Jest to dziesięciodniowy festiwal późnego lata – jego data przypada na przełomie sierpnia i września. Uroczystość ta ma uświetniać narodziny Ganeśy. Obchody trwają dziesięć dni, a jedenastego dnia obchodzony jest festiwal Anant Chaturdashi. Nieodłączną częścią świętowania jest wznoszenie kapliczek i ustawianie w nich glinianych figurek Ganeśy, wykonanych z wszelkich dostępnych materiałów oraz przyozdabianych kwiatowymi girlandami. Jest to święto szczególnie lubiane przez dzieci, które przebierają się za sympatycznego słonia, a także korzystają z możliwości swobodnego objadania się słodyczami. Aby oddać należytą cześć w trakcie hucznych obchodów, puszczane są petardy. Zgodnie z tradycją należy kupić w tym okresie gliniany posążek Ganeśy. Po zakończeniu świętowania figurka zostaje utopiona w pobliskiej rzece, morzu lub jeziorze – jest to znak ponownego odrodzenia oraz ulotności formy.
Ganeśa nie chowa urazy i nie pała chęcią odwetu. Jest ciekawy świata, pogodny i wesoły. Zawsze dodaje ludziom otuchy, przynosząc szczęście i radość. Hindusi najczęściej zwracają się do niego krótką modlitwą: „Ganeśa – przynieś mi szczęście” – po czym staje się on ich przewodnikiem.
